Pòdzemia Jantarowégò Grifa - gra rpg zortu dungeon crawler

Kaszëbë

Pòzwa Kaszëbë pòchòdzy wierã òd słowa ‘kaszuby’, to znaczi trzãsawiska, mòkradła, abò òd zortu ruchnów, jaczé òblôkelë Pòmòrzanowie, chëczów, w jaczich mieszkelë, krëpów, co je rôd jedlë, a nawetka persczégò abò arabsczégò słowa ‘kasub’, co òznôczô człowieka, kùpca, co sã bògacy. Dotądka znaczenié pòzwë Kaszëbë nie je richtich wëtłómaczoné.

Kaszëbsczi jãzëk

Kaszëbsczi jãzëk je zôpadnosłowiańsczim jãzëkã. Zachòwało sã w nim wiele archajicznëch znanków prasłowiańsczégò jãzëka. Mòże téż w nim nalezc słowa z bôłtëcczich i germańsczich jãzëków. Kòl 7% słowiznë to germanizmë. W strzédnëch wiekach dialektama kaszëbsczégò jãzëka (pòmòrsczégò) gôdelë na całim Pòmòrzim, òd Gduńska do Szczecëna. Dzysdnia pò kaszëbskù gôdô kòl 150 tës. lëdzy.

Krôsniôczi

Dôwni na Kaszëbach mòckò wierzëlë w chëczowé krôsniãta. Òblôkałë sã òne na czerwòno, chłopi z tego zortu mielë dłudżé, biôłé brodë. Mieszkałë w chëczach pòd pòdłogama, w ògrodach pòd krzama besu abò staniach. Żëczlëwim lëdzóm pòmôgałë, lëchim robiłë na psotã w gòspòdarstwie. Krôsniãta miałë magiczną mòc zmieniwaniô baszków w złoto.

Kamiané krãdżi

Nigle na Pòmòrzé w VI wiekù n.e przëcygnãlë Słowianowie, mieszkelë tuwò germańsczi Gòtowie i Gepidzë. Òstawilë òni pò se wiele pamiątków, chòcbë wielné kùrhanë i kamiané krãdżi, jaczé mòże òbezdrzec m. jin. w Òdrach i Wãsorach.

Wieszczi

Jesz na pòczątkù XX wiekù zdôrzałë sã na Kaszëbach przëpôdczi wëkòpaniô cała ùmarłëch i òbcynaniô jima głowów torfszpôdą. Lëdze wierzëlë, że są to tzw. wieszczi abò òpi, co pò smiercë wstôwelë z grobù, żebë zabijac nôleżników swòji rodzënë. Człowieka, chtëren mógł pò smiercë bëc wieszczim, mòżna bëło pòznac ju przë narodzënach – czej przëchòdzył na swiat w czôpkù na głowie, béł to lëchi znak. Czôpk mùszôł spalëc, proch wëmieszac z wòdą i pò czile dniach dac tã mieszónkã do wëpicô bibiątkù. Pò smiercë człowieka, bôczno wzérelë na niegò w trëmie – czej zrobił sã czerwòny na gãbie, bëło nót m. jin. włożëc mù do trëmë sztëczk rëbacczi sécë, żebë zajał sã rozplątiwanim wãzełków abò starnã z ksążeczczi do nôbòżeństwa, na jaczi bëła litaniô bez słowa amen, tak, bë mòdlëtwa nigdë sã nie skùńcza. Znowa òpi rodzył sã z dwùma zãbama, chtërne trzeba bëło flot mù wëbic. Jeżlë òpi wëlôzł z grobù i zazwònił na kòscelny zwònnicë, to ùmiérelë wszëscë, co ùczëlë ten zwãk. Czej żódné zabiedżi nie pòmôgałë, bëło nót cało wieszczégò abò òpiégò wëkòpac i òbcąc mù głowã...

Czarzélskô praktika

Kaszëbi do dzysô praktikùją niejedne czarzélsczé zabiedżi, np. bibiątkóm, a téż młodim zwierzãtóm, mùszi zawiązac czerwòną blewiązkã na szëji, żebë jich chto nie ùrocził na tzw. ‘złé òkò’ abò niedrëszné słowa. Nie słëchô sã za baro chwalëc ùrodë dzecuszków, bò mòże tim samim sprowadzëc na nie nieszczescé. Włosë pò òbcynanim mùszi spalëc, żebë diôbéł nie zrobił sobie z nich gniôzda, co mòże dac bòlenié głowë.

Zela

Roscënë, co bëłë bróné do czarzeniô jak lëbiszk, chtëren bùdzy miłotã, piołun (psô ruta) i bagno barnią człowieka i zwierzãta przed ùrokama. Jałówc abò wietewczi brzózczi dodadzą witalny mòcë na zymkù. Bëlëca wplotłô we włosë młodégò dzéwczëca robi to, że piãkno jemù roscą, a głowa nie bòli, a bes léczi sëchòtë ù dzecy.

Swiat grë

Wiadła